Herman Tjeenk Willink
Democratische rechtsorde, aantekeningen Paul Bingen, 2025
Groter denken Kleiner doen, Netwerk democratie, 2019 (podcast)
Countervailing krachtenveld, Anja van der Aa, 2000
Macht en Tegenmacht, Rudi&Freddieshow, 2021 (podcast)
Andere bronnen
Dood en leven van grote Amerikaanse steden, Jane Jacobs, 2009 (boek)
Nu is het aan ons, oproep tot echte democratie, Eva Rovers (boek)
De meeste stemmen tellen niet, Sander Heijne, 2025 (boek)
Is onze democratie nog houdbaar? De vraag dringt zich op nu we van crisis naar crisis hobbelen, terwijl de oplossingen voor grote problemen steeds verder uit zicht raken. Ondertussen is het publieke debat vervuild door desinformatie. Zijn multinationals machtiger dan overheden. En worden grote besluiten genomen zonder dat hier een kiezer aan te pas komt. Op zoek naar houvast projecteren kiezers hun hoop op sterke leiders, of klampen ze zich vast aan stokoude ideeën over hoe wij denken dat een democratie zou moeten werken. Beide strategieën zijn gedoemd te mislukken. Sander Heijne toont hoe ons mensbeeld eerst tot stabiele democratieën leidde en er nu voor zorgt dat ze instorten. ‘De meeste stemmen gelden niet’ is een pleidooi voor een radicale vernieuwing van onze democratie.
Eigen planeet eerst. Essay, september 2025 (ingesproken beschikbaar op Storytell)
Dit essay richt zich op de vraag: is ons systeem – de democratische rechtsstaat – wel ingericht om problemen als klimaatverandering te kunnen oplossen? Hierbij gaat Van Iperen in op de politieke ontwikkelingen sinds de val van de Muur, die uiteindelijk laten zien dat het misschien juist de democratie zélf is die ons richting de rand van de afgrond stuurt.
Populisme
Bas Erlings in Het Uur, 2025 (Podcast)
There is a horse in the hospital, John Milaney, 2025 (filmpje)
Nieuwe ideologieën
Uit: de Ongelooflijke Podcast met Beatrice de Graaf, april 2025
Rancune ideologie
Gekenmerkt door verlangen naar de 19e eeuw waar grootmachten de dienst uitmaken. En hun eigen invloedsfeer hebben (Amerika: Groenland, Canada; China: Taiwan, Ruslan Oekraïne). Moet wel verkregen worden zonder veel te hoeven doen en hoeft niet voor de glorie van het land te zijn maar vooral voor het eigen gewin en status van de machthebber. Wordt daarom ook wel de zombie-variant van het 19e eeuwse denken genoemd.
Tribale ideologie
Gekenmerkt door hyper polarisatie. Grote loyaliteit naar sommigen, haat naar anderen. Kritiek op de elite die het volk veracht en heeft laten zitten. De elite moet daarom terug naar het volk, zich mengen met de onderklasse die geen waardigheid meer heeft. Daarom veel aandacht voor familie, landbouw en praktische beroepen. Vol van traditie en familie (en natie) met een patriarchale leider aan het hoofd.
Christian (white) nationalism
Gekenmerkt door de witte christen die in een land woont dat onder vuur ligt en de strijd moet voeren voor de eigen geschiedenis en gemeenschap. Verlangt naar het land waarin iedereen zijn plaats weer kent, met de witte christen bovenaan. Zwaar racistisch. Ziet empathie als uit de hand gelopen sympathie: een zonde. Empathie maakt mensen slap en maakt dat voor minderheden ‘alles maar moet kunnen’. Achter die orde en christelijke symbolen zie je vervolgens wel politiek, seculier en extremistisch handelen. ‘Een kruisje om de nek, maar Nietzsche in het hart’. Daarmee ook weer een gerichtheid op eigen macht en ego. Douglas Wilson is in deze beweging een invloedrijke prediker en pastor in Idaho, en oprichter van het Saint Andrews College.
Trump als messias (filmpje)
Zie ook: Project 2025 (webpagina)
Dark enlightenment
Ook wel neo-reactionary movement (NRx)
Bepleit de omkering van de Verlichting. Gedreven door mannen (alleen maar mannen) uit de Big Tech. Heeft ook een grote aantrekkingskracht bij mannelijke jongeren.
Might = Right. Door chaos en noodwetten kan de machthebber de macht grijpen en de democratie afschaffen. Spreken van ‘de kathedraal’: het geheel van democratie, pers, wetenschap en ambtenaren.
De kathedraal moet worden afgebroken. RAGE: Get Rit of All Government Employees. Vergelijk met DODGE opdracht van Elon Musk. Move Fast Break Fast.
Pas als alles stuk is kan de machthebber als een CEO aan het hoofd van het land onbelemmerd ondernemen. In samenwerking met big tech worden grote ‘computer plants’ gebouwd, ook als die in verband met de gigantische waterbehoefte veel geld kosten of ten koste gaat van mensenlevens.
Zo moet met ai een nieuwe mens opstaan. Die zal dan onsterfelijk worden. Zie ook Palentier, deze podcast.
Ook hier zie je dat de facto de machthebbers als het er op aan komt niet voor het land vechten maar voor het eigen ego, geld en macht. Personen zijn Curtis Yarvin (één van de grondleggers), Nick Land (mede-oprichter), J.D. Vance (gebruikt bepaalde thema’s uit deze ideologie), Peter Thiel (investeerder, techmiljardair), Michael Anton.
Vernieling
Net als bij het populisme leiden deze ideologieën tot coalities die samen aan van alles een hekel hebben, maar die alleen kunnen vernielen en afbreken. Soms kloppen elementen van de analyse wel (onderklasse heeft geen waardig leven meer etc) maar als reactie kunnen de bewegingen niks bouwen, alleen vernietigen.
Dit is helemaal in lijn met de bovenste U van Theorie U: zie deze pagina.